MOLA UYGULAMASI NEDİR? NASIL UYGULANIR?

                                                            MOLA


                                       
Mola uygun davranışın ardından belirli bir süre pekiştirme kaynaklarından uzaklaştırılmasıdır. Mola, çocuk bakımından her türlü etkinliğin kısa bir süre durdurulmasıdır. Mola pekiştirmeye, ödüllendirmeye, ilgi göstermeye ara verilemesi demektir. Bu yöntemi uygulayarak,çocuğunuzu kötü davranışı sırasında içinde bulunduğu pekiştirici ya da haz verici durumdan çabucak uzaklaştırılıp, onun açısından hiç de pekiştirici olmayan, hoşlanılacak biryanı bulunmayan, sakin, sıkıcı biryere koyarsınız. Böylece onun mola sırasında,i lgi biçiminde veya başka biçimlerde ödül elde etmesini önlersiniz.

 Mola temelde iki biçimde uygulanır.

• Pekiştireçlerin çocuktan uzaklaştırılması 
• Çocuğun pekiştirme kaynaklarından uzaklaştırılması  

 Uygulamalı mola Yöntemi

İlk olarak çocuğunuzun olumsuz davranışlarını gözlemleyin. Hangi davranışın sönmesini istiyorsanız o davranışı hedef davranış olarak belirleyin. Çocuğa molayı anlatın, çocuk 2-4 yaş arasında ise ona uygulayarak anlatın. Artık davranışın ortaya çıkmasını bekleyebilirsiniz. Davranış ortaya çıktığında, anında müdahale etmeniz gerekmektedir, yani en fazla 10 saniye beklemeniz ve en fazla 10 kelime kullanarak (çocukla olumsuz iletişime girmeden) molayı uygulamanız gerekmektedir.

      Mola yöntemi çocuk açısından her türlü etkinliğin kısa bir süre durdurulmasıdır. Yani çocuğu bir süreliğine iletişimden mahrum bırakmaktır. Bu süre çocuğun yaşına göre belirlenir örneğin; çocuk 5 yaşında ise mola süresi de 5 dakikadır. Çocuğun molada kalma süresini belirleyeceğiniz bir çalar saatiniz olması gerekiyor. Bu süreyi belki siz unutabilirsiniz ama saat unutmaz, hem de çocuğun:_süre bittimi_ ne kadar kaldı… gibi sizinle iletişime girme çabalarını da engellemiş olursunuz.2-4 yaş arası çocuklar anne-babanın bulunduğu ortamda ve yüksek arkalıklı sandalyede mola uygulanmalıdır.4-12 yaş arası çocuklar için ayrı bir oda belirlenmelidir. Çocuğu bulunduğu ortamdan çabucak uzaklaştırıp, hoşlanılacak bir yanı bulunmayan, sakin bir yere koymaktır. Oyuncakların, televizyonun bulunmadığı, ama ısı, ışık açısından yeterli ortamlar, odanın bir köşesindeki duvara doğru çevrilmiş sandalye uygun mola ortamı oluşturabilir. Çocuk; mola aldığı her zaman bu belirlenmiş yere gelmelidir. Mola odasının psikolojik ve fiziksel olarak kendine zarar vereceği bir yerde olmaması gerekmektedir.

        Bu yöntemin en önemli yönü; çocuğun molanın bitimini beklerken kendi davranışlarını değerlendirme olanağı bulmasıdır. Mola yöntemiyle istenmeyen davranış çabucak zayıflar. Ana-babaların bu yöntemi öğrenip kullanmaları kolaydır ve bu arada ana-babalar çocuk için saldırgan olmayan, akla uygun bir model olurlar. Mola bittikten sonra ana-baba ve çocuk arasındaki ilişki çabucak normale döner. Mola yöntemi sayesinde sorunlu davranış anında durdurulmuş olur ve çocuk kendini denetleyebilmeyi öğrenir. Mola yöntemi çocuğun davranışının değiştirilmesine yardımcı olan etkin bir stratejidir. Ancak anne-babaların sıklıkla düştüğü bazı tuzaklar da mevcuttur.

        Mola yöntemini etkin bir şekilde kullanmaya gayret ederken aşağıdaki ipuçlarını aklınızda bulundurun:

     
 Hangi davranışlarda mola uygulanır ya da uygulanmaz:

Dalga geçme, başkasıyla alay etme, vızıldanma, ağlama, büyüklerine saygısızca davranmak, vurmak, çimdik atmak, tükürme, söz dinlememe, Vurmak. Öfke nöbetleri .Oyuncakları fırlatmak.Başkalarına tekme atmak ,ısırmak, tükürmek, çimdiklemek, saç çekmek, etrafındaki herhangi bir canlıya (bitki, hayvan…gibi) zarar verme gibi davranışlarda molayı uygulayabilirsiniz.
Çocukta çeşitli korkular varsa (gök gürültüsü, yalnızlık korkusu… gibi) ,parmak emme, tırnak yeme, kekeleme gibi davranışlar için mola yöntemi uygulanmamalıdır.


DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR  

• Çocuğa molanın ne olduğu açıklanmalıdır.

• Çocuk istenmeyen davranıştan ve uyarılardan hemen sonra molaya gitmelidir. 

• Çocuk molaya giderken veya götürülürken mola nedeni açıklanmalıdır. 

• Mola bitiminde çocuğa haber verilmeli ve neden molaya gittiği sorulmalıdır. 

• Molayı ne zaman kullanacağınızı iyi bilin. Molaya yol açacak davranışları önceden belirleyin ve bunları çocuğunuza söyleyin. Çocuk molayı sakinleşme ve davranışı hakkında düşünme şansı olarak görmelidir. Sakinleşme fırsatı anne-babalar içinde yararlı olabilecektir.  

• Molayı hangi davranışlarda uygulayacağınızı iyi belirleyin. Mola görmezden gelinmesi mümkün olmayan saldırgan, zarar verici veya yıkıcı olan ve anında müdahale edilmesi gereken davranışlarda en faydalı olmaktadır.

• Çocuklar davranışları ve ceza arasındaki bağlantıyı anlayabildiklerinden (vurursam molaya giderim) vurma, ısırma veya eşyaları fırlatma gibi davranışlarda iyi sonuç verir. 

• Mola barışçı bir şekilde sorun çözümlemeyi öğrettiği için saldırgan davranışlarda özellikle faydalı olur. 

• Öfke nöbetleri veya vızıldanma gibi genellikle görmezden gelinmesi mümkün olan, daha az zarar verici davranışlarda mola uygulanması gerekmez ve çoğunlukla fayda da sağlamaz. Söylediğinizde mutlaka uygulayın. !!!!!Tehdit edip uygulamamanız durumunda mola yöntemi işe yaramaz. 

• Kendinizi sürekli olarak hemen durmazsan molaya gideceksin derken buluyor ancak nadiren molaya gönderiyorsanız, çocuğunuz bunun boş bir tehdit olduğunu öğrenmiş demektir. Boş tehditler de davranışın değiştirilmesi açısından hiçbir fayda getirmez. 

• Tutarlı olmanız son derece önemlidir. Bir kez daha yaparsan molaya gideceksin derseniz ve davranış devam ederse, söylediğinizi hemen uygulayın! Ancak, daha önceden hangi davranışların molaya neden olacağını baştan çocuğunuzla konuştuğunuzdan, her zaman önceden uyarı yapmanız gerekli olmayabilir. 

• Mola uygulamaya karar verdiyseniz, hiçbir özür, ağlama ya da pazarlık bu kararınızı değiştirmemelidir. 

• Gerçekten mola verildiğinden emin olun. Çocuğunuz moladayken kaç kere su istedi ya da tuvalete gitti? Çocuklar çok akıllıdır ve mola sandalyesinden kalkabildikleri takdirde molanın o kadar da kötü, zor olmadığını hemen çözerler. 

•  Mola, gerçekten mola olacak şekilde uygulanmalıdır. Çocuğunuz molada kalmayı reddediyorsa, mola süresince arkasında durarak, nazik ancak sıkı bir şekilde omuzlarından tutun. 

•  Mola sırasında herhangi bir konuşma veya tartışma yapılmamalıdır. Sadece, örneğin kardeşini ısırdığın için moladasın, mola süresi bitince konuşabiliriz, diyebilirsiniz. 

• Yer seçimini doğru yaptığınızdan emin olun. Mola çocuğu en sevdiği faaliyetlerden ve sizin dikkatinizden uzaklaştırdığı için işe yarar.

• Mola için seçtiğiniz yer oturma odasının ortasındaysa ve çocuğunuz sandalyede oturduğu halde kendisini oturma odasında yaşananların bir parçası olarak hissedebiliyorsa mola işe yaramayacaktır.  

Mola sandalyesini nereye yerleştirmelisiniz?  

• Mola sandalyesinin, boş duvar veya köşeye bakan, televizyonu veya başka kişileri izleyemeyeceği bir yerde durmasını sağlayın. Genellikle sandalye antreye veya bitişik odaya yerleştirilmekte ve böylece anne-baba çocuğu gözlemeye devam edebilmektedir. 

• Daha küçük çocuklar anne-babadan ayrılmakta zorluk yaşayabilmektedir. Bu durumda sandalyeyi sizin bulunduğunuz odaya koyun, ancak çocukla göz temasında bulunmamaya özen gösterin. Mola sandalyesinde otururken hiçbir oyuncak almasına izin vermeyin.

• Mola süresinin çok fazla olmamasına özen gösterin. Molayı çocuğun yaşı kadar dakika boyunca uygulayın. Örneğin 3 yaşındaki bir çocuk için 3 dakika gibi. Bu süreden sonra çocuklar esas olarak neden sandalyede oturduklarını unutmaktadırlar ve dolayısıyla da tekniğin ilgili davranışın değiştirilmesi açısından etkinliği azalmaktadır. 

• Mola süresini tutmak için kurulabilir saatlerden faydalanabilirsiniz. Çocuğunuz objektif bir saate size olduğundan daha fazla itaat edecektir. Çocuğunuzun olumlu davranışlarını her zaman ödüllendirin. Örneğin oyuncaklarını paylaşmak veya siz telefon görüşmesi yaparken sessizce beklemek gibi, teşvik etmek istediğiniz bir davranışta bulunduğunda onu takdir edin. 

• Bol bol fiziksel sevgi gösterin ve her gün en az 10-15 dakikayı onun sevdiği bir faaliyeti birlikte yaparak geçirin. 

• Çocuğunuzun olumsuz davranışları ile değil, olumlu davranışları ile sizin dikkatinizi daha fazla çektiğini anlamasını sağlayın.  

Mola kullanımı için öneriler

• Mola kullanımı, olumlu pekiştirme uygulaması ile eşleştirilmelidir.

• Çocuk, bulunduğu ortamın ve etkinliklerin mola alanındakinden daha cazip olduğunu algılamalıdır.

• Uygulayıcı mola uygulamasının etkisini değerlendirip etkisiz ise devam etmemelidir.

• Uygulayıcı, mola tekniğini çocuktan kurtulma amacıyla kullanıp mola uygulamasını suiistimal etmemelidir.

• Mola süresi çok uzun tutulmamalıdır.

• Mola alanının pekiştirici özelliği olmamalıdır.

• Mola saldırgan çocuklar için etkili olabilirken içine kapanık çocuklar için kullanılmamalıdır.

Molanın Avantajları 

• Mola ve olumlu pekiştirme süreçlerini bir arada kullanmak kolaydır.
• Mola süreçlerinin etkisi oldukça hızlıdır ve bu etki uzun sürelidir.
• Çocuğu eğitim ortamından uzaklaştırmadan da mola uygulamaları yapılabilir.
• Çok zorlayıcı davranışların (saldırganlık gibi) azaltılmasında önemli bir seçenektir.
• Mola birçok kötü davranışı çabucak zayıflatır.
• Bir kısım kötü davranışa da tamamen son verir. Onların yerini düzeltilmiş davranışlar alır.
• Anne babaların bu yöntemi öğrenip kullanmaları kolaydır.
• Anne babalar bu disiplin yöntemini kullanırken kendilerini daha az kızgın ve üzgün olduklarını belirtmektedirler.
• Bu yöntemi kullanan anne babalar, çocuk için saldırgan olmayan,akla uygun bir model olurlar.
• Mola bittikten sonra anne baba ile çocuk arasındaki ilişki çabucak normale döner.

Mola’nın potansiyel yan etkileri ve dezavantajları; 

• Çocuğun pekiştireç bulamayacağı bir alana gönderilmesi, uygulayıcı için olumsuz pekiştirme etkisi yaratabilir. 

• Mola süresi uygulayıcı tarafından uzatılarak, mola suiistimal edilebilir.

• Çocuklar arasında ki bireysel farklılıklar dikkate alınmazsa, çocukların birinin diğerine karşı pekiştirilmesi ya da cezalandırılması olarak algılanabilir. 

• Çocuk başka uygun olmayan davranışlar sergileyebilir. 

• Çocuğun eğitim ortamından uzaklaştırılması akademik performansı olumsuz etkileyebilir.